فضا نگهدارنده دندان کودکان یک وسیله ارتودنسی می باشد که دندانپزشک یا ارتودنتیست برای حفظ فضای دندانی کودک درست میکند. از فضای نگهدارنده دندان زمانی استفاده میشود که دندانهای شیری کودک زودتر از زمان طبیعی کشیده شوند یا بیفتند. داشتن دندانهای شیری برای رشد دندانها و استخوانهای فک و عضلات فک و صورت دارای اهمیت زیادی است. همچنین وجود این دندانها به رشد و هدایت دندانهای دائمی در جایگاه مناسب کمک میکند. بنابراین در صورتی که دندان شیری زودتر از زمان طبیعی کشیده شود یا بیفتد باید جای خالی آن را حفظ کرد در غیر اینصورت دندان های مجاور کم کم حرکت میکنند و جای آن را پر میکنند.
فضا نگهدارنده دندان چیست؟
به دستگاه ثابت یا متحرکی که داخل دهان کودکان می گذارند تا فضای خالی میان دندانها که از کشیدن یا افتادن دندان شیری بوجود می آید را حفظ کند، دستگاه فضا نگهدارنده کودکان می گویند.
فرآیند رشد دندان دائمی در حالت عادی به این صورت می باشد که در زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن از لثه می شود شروع به حرکت کرده و این حرکت باعث فشار به ریشه دندان شیری خواهد شد و باعث تضعیف ریشه دندان شیری میشود. این فرآیند باعث لق شدن دندان شیری میشود و دندان میافتد. بعد از طی این فرایند دندان دائمی آماده جایگزین شدن در جای خالی دندان شیری می شود و بعد از چند هفته از لثه بیرون میزند.
وقتی دندان شیری زودتر از زمان طبیعی خود میافتد، چون دندانها حرکت رو به جلو دارند ممکن است سریعاً جای خالی دندان پرشده و ترتیب دندانها دچار بهم ریختگی شوند. برای جلوگیری از این اتفاق دندانپزشک کودکان از فضا نگهدارنده استفاده خواهد کرد.
دلایل استفاده از فضانگهدارنده دندان در کودکان
زمانی که کودک دندانش را زودتر از زمان موعد از دست دهد، چاره ای جز استفاده از فضا نگهدارنده نیست. همیشه دندان ها تمایل دارند به سمت جلو حرکت کنند، بنابراین اگر دندانی جایش خالی باشد، دندان های دیگر حرکت کرده و فضای خالی را به تدریج پر میکنند.
همچنین زود افتادن دندان شیری ممکن است مشکل ساز شود. زیرا نه تنها فضاهای خالی پر میشود بلکه در سال های آینده که قرار است دندان دائمی رشد کنند فضای لازم که برای رویش نیاز دارد، از بین خواهد رفت. بنابراین با گذاشتن فضا نگهدارنده مانع از حرکت دندان های عقب به سمت جلو می شویم. همچنین اگر کودک به دلایلی همچون ضربه و … برای همیشه دندان دائمی خود را از دست بدهد، دندانپزشک سعی میکند این فضای خالی دندان را حفظ کند تا فرد در آینده بتواند برای جایگزینی دندان از دست رفته از ایمپلنت و یا روکش استفاده کند.
انواع فضا نگهدارنده
فضا نگهدارنده دندان دارای دو نوع ثابت و متحرک است.
- فضا نگهدارنده متحرک
فضا نگهدارنده دندان متحرک مانند پلاکهای متحرک ارتودنسی می باشند که باید ۱۴ ساعت در شبانه روز در دهان کودک گذاشته شود و بعد از میل کردن غذا پلاک را از دهان خارج کرده و پلاک شسته شود. همچنین زمانی هم که از پلاک استفاده نمی شود برای جلوگیری از تغییرات در ابعاد پلاک حتماً باید داخل ظرف آب گذاشته شود .
نگهدارنده های متحرک از اکریلیک ساخته شده و از دندان های مصنوعی یا بلوک های مواد دندانی برای نگه داشتن فضاهای باز استفاده میکنند.
- فضا نگهدارنده ثابت
فضا نگهدارنده دندان ثابت با چسبهای مخصوص دندانپزشکی به دندان کودک می چسبد و نمی تواند جابجا شود. این نگهدارنده ها برای بچه ها با سن کم یا کسانی که دندان عقبی خود را از دست داده اند مناسب تر می باشند. بدین ترتیب نگهدارنده های یک طرفه در یک طرف و نگهدارنده هاى دو طرف در هر دو طرف ثابت خواهند شد.
فضا نگهدارنده ثابت می توانند بر روی فک بالا یا پایین نصب شده تا جای خالی دندان های جلو یا عقب را پر کند. نگهدارنده اى که دندانپزشک شما توصیه می کند به تعداد و محل دندان های افتاده بستگی دارد.
چه مدت زمانی دستگاه فضا نگهدارنده باید در دهان کودک باشد؟
مدت زمانی که این دستگاه در دهان کودک می ماند با توجه به دلیل استفاده از این فضا نگهدارنده ها متفاوت می باشد. اگر فضانگهدار برای رویش دندان های دائمی در جای خود گذاشته شده اند، باید تا زمانی که تمامی دندان های دائمی رشد می کنند، این دستگاه در دهان باشد.
اگر علت استفاده از فضا نگهدارنده این باشد که کودک در آینده به جای دندان دائمی از دست رفته ایمپلنت یا روکش انجام دهد، شاید کودک مجبور باشد تا ۱۸ سالگی از این دستگاه استفاده کرده تا فضای خالی حفظ شود. پس برای خارج کردن دستگاه فضانگهدار تامل کنید، زیرا اگر در نیمه راه این دستگاه را خارج کنید انگار هیچ درمانی انجام نداده و دندان ها حرکت میکنند و فضای مورد نیاز برای پر شدن جای خالی دندان افتاده را از دست خواهید داد.
عوارض فضا نگهدارنده دندان در کودکان چیست؟
این دستگاه که مانع از حرکت دندانها به سمت فضای خالی بین دندانها میشود ممکن است برای کودک را کمی اذیت کند. البته این ناراحتی برای همان روزهای ابتدایی می باشد که شاید بند یا سیم فضا نگهدارنده کمی زبان و دندان کودک را تحریک کرده و گاهی دندانهایی که به فضا نگهدار متصل هستند احساس درد کنند.
اما جای نگرانی نیست چون بعد از گذشت چند روز کودک به آن عادت می کند و درد برطرف خواهد شد و حتی میتوانید با مشورت با دندانپزشک در زمان درد از مسکن مصرف کنید. توجه داشته باشید همواره وجود یک شی خارجی در دهان میتواند کودک را آزار دهد ولی نتیجه بعد از کار بسیار دلنشینتر است.
برای دستگاههای فضا نگهدارنده چه مراقبت هایی لازم است؟
علاوه بر رعایت بهداشت دهان و دندانی، حفظ بهداشت دستگاه فضا نگهدارنده بسیار اهمیت دارد. باید توجه داشته باشید در این مدت از مصرف خوراکی های سفت و چسبنده مانند: گز و سوهان، پاستیل، آبنبات، لواشک و … دوری کنید. زیرا این موادی که می توانند باعث خرابی دستگاه نگهدارنده شوند. پیشنهاد میشود حتما به طور منظم چکاپ را انجام دهید تا از سالم بودن و کارایی لازم دستگاه مطلع شوید. در صورت شکستن این دستگاه، دیگر کارایی لازم را ندارد و باعث کاهش فضای مد نظر می شود.
آیا فضا نگهدارنده باعث آسیب رسیدن به دندان می شود؟
یکی از نگرانیهای والدین موقع استفاده از دستگاه فضانگهدار آسیب دیدن دندانها می باشد. برای رفع این نگرانی باید گفت که فضا نگهدارها فقط مانع از حرکت دندانها به سمت فضای خالی شده و در صورت مراقبت از این دستگاه ناراحتی یا دردی برای کودک ایجاد نخواهد شد.
هزینه دستگاه فضا نگهدارنده
هزینه این دستگاه بستگی به عوامل مختلفی دارد. مثلا از کدام نوع آن متحرک و یا ثابت استفاده شود؟ یک طرفه باشد و یا دو طرفه؟ هزینه دستگاه فضانگهدارنده برای هر کودک متفاوت میباشد.
از آن جایی که دستگاه های فضا نگهدارنده، ارتودنسی پیشگیری شناخته شده اند و در رویش درست و به موقع دندان های دائمی نقش مهمی دارند، هزینه و عوارض آن بسیار کمتر از عوارض ارتودنسی هایی است که کودک ناچار است در بزرگسالی انجام دهد.
آیا استفاده از فضا نگهدارنده درد دارد؟
ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که آیا استفاده از فضا نگهدارنده درد دارد؟ باید بگوییم خیر، فضا نگهدار دندان فقط از حرکت دندان های دیگر به سمت فضای خالی پیشگیری می کنند و موجب جا به جایی دندان دیگری نخواهند شد که بیمار دردی را احساس کند.
ساخت فضا نگهدار چند جلسه طول میکشد؟
در یک جلسه برای کودک قالبگیری انجام خواهد شد وبه لابراتوار ارسال می شود و پس از ساخته شدن فضا نگهدار در جلسه بعدی با چسب های مخصوص بر روی دندان کودک می چسبانند. برای انواع متحرک هم پس از قالب گیری و ساخته شدن در لابراتوار، در جلسه دوم در دهان کودک تنظیم و قرار داده خواهد شد.
سخن پایانی
استفاده از دستگاه فضا نگهدار برای کودکان بسیار اهمیت دارد. اگر کودک، دندان خود را بر اثر حادثه یا پوسیدگی زودتر از زمان طبیعی از دست بدهد باید از این دستگاه استفاده کرد تا دندانهای مجاور جای خالی آن را پر کنند و از بهم ریختگی دندان های دائمی جلوگیری شود.
